2011.04.30-28. Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia
„Funkcje grodów w państwach
wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej.
Społeczeństwo, gospodarka, ideologia”
Głogów, 28-30.04.2011 r.
Budowa państw, których podstawę stanowiła organizacja administracji terytorialnej w postaci systemu okręgów grodowych, rozpoczęła się na obszarze Barbaricum na szerszą skalę w połowie X wieku. I nawet, jeżeli nie był to, jak przez pewien czas przypuszczano, akt jednorazowy, lecz rozciągnięty w czasie, niósł ze sobą zasadniczą zmianę realiów funkcjonowania lokalnych społeczności zarówno w sferze kultury materialnej, jak i symbolicznej (duchowej, światopoglądowej). W końcu X wieku powstała scentralizowana organizacja grodowa na Rusi, w Czechach, Polsce, a w początku wieku XI na Węgrzech. Cechą wczesnych państw Europy środkowej i północnej było w okresie poprzedzającym budowę stałych struktur administracyjnych stacjonowanie znacznych sił militarnych na obszarze domeny rodu, który przejmował naczelną władzę, jak w Polsce ród Piastów, w Czechach – Przemyślidów, na Węgrzech – Arpadów. Rolę przewodnią w ramach sił wojskowych młodych państw Europy środkowej odgrywała rozmieszczona w większych grodach drużyna stanowiąca podporę władzy.
Grody wraz z otaczającymi je osadami powstawały w wyniku decyzji planowej, podejmowanej przez władców. Świadczy o tym zarówno fakt ich lokalizacji, trafnej z punktu widzenia kontroli szlaków komunikacyjnych (np. większych rzek) i głównych terytoriów osadniczych. Grody państwowe budowano w centrach zgrupowań osadniczych (jedynie w pojedynczych przypadkach powstawały w pustce i z czasem stawały się centrami dla skupionego przy nich osadnictwa).
O ile jeszcze w początkach XX wieku historycy nie mieli większych wątpliwości, co do roli grodów w państwie Piastów (X-XIII w.) to począwszy od 2 połowy XX wieku mamy do czynienia z ożywioną dyskusją na ten temat w której coraz większą rolę odgrywają źródła archeologiczne. Większość mediewistów w publikacjach z lat 60-70tych XX wieku podkreślała rolę grodów jako miejsc produkcji i wymiany. Grody miały być, zależnie od autora, ewolucyjnymi poprzednikami średniowiecznych miast lokacyjnych lub nawet stanowić nieco tylko odmienną formę miasta średniowiecznego (tzw. teoria grodu-miasta). Równolegle, funkcjonowała teoria przypisująca organizacji grodowej rolę szkieletu administracji państwowej, grodów-zbiornic danin, w których stacjonowały załogi rycerskie i urzędnicy księcia – władcy państwa. Spór o rolę grodów w państwach wczesnośredniowiecznych Europy Środkowej to jednocześnie spór o akceptowalny, w świetle istniejących źródeł pisanych i archeologicznych, model społeczeństwa wczesnośredniowiecznego w tym rejonie Europy.
Zamierzona konferencja ma dotyczyć zarówno nowych źródeł, szczególnie archeologicznych, jak i ich nowych interpretacji.
Dr hab. Sławomir Moździoch, prof. PAN Dr Krzysztof Czapla
Instytut Archeologii i Etnologii PAN Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
Oddział we Wrocławiu w Głogowie
Program konferencji
„FUNKCJE GRODÓW W PAŃSTWACH WCZESNOŚREDNIOWIECZNEJ
EUROPY ŚRODKOWEJ”.
Społeczeństwo, gospodarka, ideologia
28.04.2011
10:00-13:00 Przyjazd uczestników
13:00-14:15 – Obiad
14:15-14:30 Otwarcie konferencji
Rektor PWSZ w Głogowie -prof. Stanisław Czaja
Dyrektor IAiE PAN – prof. Andrzej Buko
Prezydent Miasta Głogowa – Jan Kazimierz Zubowski
Starosta Głogowski -Rafael Rokaszewicz
I. Urbs Glogua – gród głogowski we wczesnym średniowieczu
Prowadzący obrady: prof. Leszek Slupecki
14:30
Dariusz Czaja (Głogów)
Funkcje grodów warownych w państwie pierwszych Piastów na przykładzie Głogowa
14:50
Zenon Hendel (Głogów)
Głogowski zespół
grodowy w X-XII w.
15:10
Krzysztof Czapla (Głogów)
Zaplecze osadnicze grodu w Glogowie
15:30
Wiesław Maciuszczak (Głogów, Lublin)
Od grodu do obronnego miasta. Okres przejściowy na przykładzie Głogowa
15:50 – 16:15 Dyskusja i kawa
II. Gród jako element systemu (społeczeństwo, gospodarka, ideologia)
16:15
Andrzej Buko (Warszawa)
Grody okresu przedpaństwowego na ziemiach polskich w kontekście ich zróżnicowań
regionalnych
16:35
Stanisław Rosik (Wrocław)
Civitas w przekazach o wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyźnie -gród czy miasto... oraz inne
inspirujące dylematy
16:55 Przemysław Wiszewski (Wrocław)
Grody jako ośrodki władzy w źródłach historiograficznych śląskiego średniowiecza
17:15 – 17:40 Dyskusja i kawa
17:40 Daniel Makowiecki (Toruń)
Znaczenie grodów w rozwoju strategii gospodarowania zwierzętami we wczesnym średniowieczu.
18:00
Ewa Czaińska (Głogów)
Znaczenie gospodarcze grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej
18:20 Kinga Zamelska-Monczak (Poznań)
Gród w Santoku w świetle nowszych ustaleń
archeologicznych
18:40 Kazimierz Grążawski (Olsztyn)
Militarne funkcje grodów kasztelańskich na północnych rubieżach państwa piastowskiego
19:00 – 19:30 Dyskusja i kawa
19:30
Kolacja
29.04.2011
8:00-9:00 – Śniadanie
Prowadzący obrady: prof. Marta Młynarska-Kaletynowa
9:00
Jiří Macháček (Brno)
Velkomoravský hrad jako socio-ekonomický systém. Od vzniku po kolaps
9:20
Tomáš Klír – Pavla Tomanová (Praga)
Vnitřní struktura raně
středověkých opevněných areálů
centrálních lokalit a jejich nejbližšího
zázemí. Kouřim – Sv. Jiří
9:40
Ivana Boháčová (Praga)
Počátky raného českého státu v archeologických pramenech
10:00
Rudolf Procházka (Brno)
Výpověd archeologických pramenů
k funkci raněstředověkých center 11.a 12. století
na příkladu
Brna a Přerova
10:20 – 10:45 Dyskusja i kawa
10:45 Martin Ježek, Ladislav Varadzin (Praga)
Poznámky k funkci raně
středověkých hradů
v Čechach
11:05
Pavel Kouřil, Jana Gryc (Brno)
Hrady 10. -12. století
na severní Moravě
a ve Slezsku (vznik, vývoj, funkce a postavení v sídelní
struktuře).
11:25 Ivo Štefan (Praga)
Konec hradské organizace a archeologie. „Dark age“ mezi raným a vrcholným středověkem
11:45 – 12:05 Dyskusja i kawa
Prowadzący obrady: prof. Andrzej Buko
12:05 Wojciech Chudziak (Toruń)
Geneza i funkcja grodów średniej i małej wielkości na Pomorzu w IX-Xwieku -nowe pytania -stare
problemy
12:25 Andrzej Janowski (Szczecin)
Chronologia i funkcje wczesnośredniowiecznych grodów nadwiślańskich na Pomorzu Wschodnim -
Terra incognita. Grody wczesnośredniowieczne w dorzeczu Regi
12:45
Władysław Duczko (Pułtusk)
Wczesnośredniowieczne grody w Skandynawii
13:05-13:30 Dyskusja
13:30 -15:00 Obiad
15:00
Jacek Poleski (Kraków)
Stolice, kasztelanie, strażnice -wczesnośredniowieczne grody państwowe na terenie Małopolski
15:20 Sławomir Moździoch, Magdalena Przysiężna-Pizarska (Wrocław)
Grody wczesnopiastowskie na Śląsku -geneza i funkcje
15:40
Michał
Brzostowicz (Poznań)
Schyłek organizacji grodowej w Wielkopolsce
16:00-16:25 Dyskusja i kawa
III. Gród jako stanowisko archeologiczne (metodologia badań,
interpretacje)– exempla
Prowadzący obrady: prof. Wojciech Chudziak
16:25 Przemysław Urbańczyk (Warszawa)
Narracja stratygraficzna a narracja historyczna na przykładzie badań
grodu w Czersku
16:45 Elżbieta Kowalczyk (Warszawa)
Grody Wysoczyzny Kolneńskiej
17:05
Ewa Marczak-Łukaszewicz (Warszawa)
Wyniki badań
archeologicznych na grodzisku w Podebłociu woj. Mazowieckie
17:25 – 17:50 Dyskusja
17:50 Joanna Kalaga (Warszawa)
Zapomniany gród Sutiejsk-Sąsiadka
18:10
Karol Kollinger (Rzeszów)
Tzw. Grody Czerwieńskie w źródłach historycznych. Obecny stań
badań
18:30-19:00 Dyskusja
19:00 Kolacja
30.04.2011
8:00-9:00 - Śniadanie
Prowadzący obrady: prof. Przemysław Urbańczyk
9:00 Bartłomiej Sz. Szmoniewski, Anna Tyniec (Kraków)
Uwarunkowania środowiskowe osadnictwa wczesnośredniowiecznego na przykładzie grodzisk
małopolskich w Stradowie i Szczaworyżu
9:20 Tadeusz Baranowski (Warszawa)
Gród w Kaliszu w świetle najnowszych badań
9:40-10:00 Dyskusja i kawa
10:00 Stanisław Firszt (Jelenia Góra)
Gród piastowski w Jeleniej Górze? – stan badań
10:20 Krzysztof Demidziuk (Wrocław)
„Kartoteka grodzisk śląskich Maxa Hellmicha”
10:40 Paweł Rzeźnik (Wrocław)
Funkcja grodu wrocławskiego na Ostrowie Tumskim w świetle importów ceramicznych (X-XIII w.)
11:00 Aleksandra Pankiewicz (Wrocław)
Najstarszy Wrocław- jego zaplecze i środowisko kulturowe w świetle badań ceramiki
11:20 Sylwia Rodak (Wrocław)
Podstawy datowania grodów z końca X – początku XIII wieku na Dolnym Śląsku
11:40-12:00 Dyskusja i kawa
12:00 Dominik Nowakowski (Wrocław)
Wyniki nowych badań wykopaliskowych grodu w Chobieni na Śląsku
12:20 Justyna Kolenda (Wrocław)
Gród w Miliczu świetle nowszych badań archeologicznych
12:40 Krystian Chrzan (Wrocław)
Wczesnośredniowieczne grodzisko w Lelikowie pow. Milicz w świetle najnowszych badań
archeologicznych
13:00 Maciej Przybył (Poznań)
Problem identyfikacji i lokalizacji XIII w. grodów kasztelańskich w Wielkopolsce
13:20 Dyskusja i kawa
13:40 Zakończenie konferencji
Miejsce obrad: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa ul. Piotra Skargi 5
Głogów, 28-30.04.2011 r.
Menü
